125 Jaar cijfers …

Informatie Onderzoek Statistiek: op 21 november werd de 125e verjaardag van IOS gevierd met een symposium in de Nieuwe Liefde aan de Da Costakade. Het was vol, het was leuk, maar ook een afscheid van iets heel moois.

Het middagprogramma bestond uit een verzameling korte presentaties door medewerkers van het bureau over de historie van de statistiek in Amsterdam aan de hand van enkele specifieke onderwerpen. De laatste presentatie, door Jan-Pieter Smits (CBS en hoogleraar in Eindhoven) klonk heel interessant, maar de belangrijke teksten op de beelden waren voor het gros van de bezoekers helaas niet te lezen.

In 1894 werd het Bureau van Statistiek der Gemeente Amsterdam opgericht, het eerste statistische bureau in Nederland. In de loop van de jaren zijn er verschillende namen gebruikt, de meest recente O+S en IOS.

Het moet monnikenwerk zijn geweest, het handmatige verzamelen van cijfers op allerlei gebied, en vervolgens overzichtelijk bundelen in een jaarboek. In de loop van de jaren werden steeds meer vormen van visualisering toegepast, van simpele lijngrafieken tot de infographics die nu in de mode zijn. Waarbij de vormgeving soms wel eens ten koste ging van de duidelijkheid.
De uitvinding van ponskaarten en apparatuur, een grote stap in de richting van automatisering.

Geboortecijfers, sterftecijfers, demografische gegevens, ziektecijfers. Door spreiding van cholera-gevallen in wijken op een plattegrondje te visualiseren, werd duidelijk dat de ziekte niet willekeurig toesloeg (verspreiding via de lucht) maar dat er sprake was van een concentratie bij een specifieke bron (vervuild water). Eigenlijk een heel simpele manier om grote wetenschap te bedrijven. Cholera werd niet uitgebannen door genezing, maar door het aanleggen van riolering.
Cijfers over sportbeoefening door mannen en vrouwen: mannen doen meer aan competite, vrouwen doen het vaker alleen. Als voorbeeld yoga (dat is dus blijkbaar sport).

Een mooie presentatie over het vrouwenkiesrecht. Een goed verhaal over dit stukje geschiedenis dat de bevlogen spreekster in haar enthousiasme eindigde met “nu eindelijk ook de eerste gekozen vrouwelijke burgemeester”. De toehoorders bleven beleefd, geen bulderend gelach.

De middag eindigde met een toespraak door wethouder Doorninck, die het belang van de statistiek nog eens benadrukte. Dat je bij het bepalen van beleid moet laten leiden door feiten, wetenschap, hoe goed verzinsels ook in je straatje passen.
Zij kreeg het gloednieuwe jaarboek 2019 overhandigd, waarbij werd meegedeeld dat dit de allerlaatste papieren uitgave is. Voortaan is het allemaal digitaal.

Een uitgebreider verslag staat in de nieuwsbrief van IOS van 3 december..

Na een gezellige borrel met bitterballen kreeg iedereen die wilde het allerlaatste papieren jaarboek mee. Om het superverse boek thuis lekker op te snuiven en willekeurig open te slaan om te zien hoe het staat met de goederenoverslag in West-Europese havens of het aantal AOW uitkeringen. Gedetailleerde verkiezingsuitslagen of in welke buurten immigranten uit het Verenigd Koninkrijk terecht komen.

Hebt u het liever digitaal, zonder de geur van drukinkt? Dat kan, Het hele 125e jaarboek 2019 staat online en kunt u downloaden (PDF 32.2 MB). Er staat ook een samenvatting.

Op de website van het stadsarchief staat een beschrijving van wat het bureau allemaal deed tot 1989.