Geluid in de stad
Woensdagochtend 18 oktober, tijdens een Soundwalk, stonden zo’n 100 genodigden met koptelefoon stil op plekken op en rond het mr. Visserplein. Te beluisteren waren verhalen van bewoners en gebruikers van het plein. Zij vertelden over hun ervaringen met de geluidsprikkels daar en hoe dat hun gebruik van het plein bepaald. Die Soundwalk was de intro voor het seminar over geluid als stadmaker georganiseerd door Soundtrackcity.
Soundtrackcity onderzocht hoe geluid een positieve bijdrage levert aan het verblijfsklimaat in de stad. De resultaten van het project ‘Crowdsourcing Mr Visserplein’ werden gepresenteerd. Bij dat project waren ook bewoners betrokken. Uit de Soundwalk bleek al dat zij negatief waren over het geluid op het mr. Visserplein, waardoor het positieve (het fluiten van vogels, de rust) bijna niet meer opviel. Het project werd begeleid door Michiel Huijsman (beeldend kunstenaar en lid directieteam van Soundtrackcity) en Edda Bild (promovenda Planologie en lid Centre for Urban Studies (UvA)).
Stadsontwikkeling en geluid
Het blijkt dat het een gemiste kans is dat in stadsontwikkeling akoestische waarde van publieke ruimte nauwelijks een rol speelt. Het maakt kennelijk dan niet uit hoe een plein of straat klinkt. Het onderzoek wil beleidsmakers overtuigen dat goed klinkende stedelijke ruimtes grote voordelen opleveren. Door geluid wel mee te nemen in het ontwerp zijn onder meer grote kostenbesparingen mogelijk, ontstaat een beter vestigingsklimaat, stijgt de concurrentiepositie en in een ruimte die goed klinkt, willen mensen graag zijn.
Historisch perspectief
Annelies Jacobs, bekeek het plein vanuit historisch perspectief. Industrialisatie, technologisering en groei van steden zorgen voor steeds meer lawaai. De soort van het geluid bepaalt hoe mensen dat ervaren, waarbij de opvatting over meer/minder lawaai verandert. Voor 1900 was er weinig aandacht voor het lawaai van de industrie en nijverheid, maar ging de aandacht uit naar klachten over geluid (stemmen en muziek). Zo was er in 1863 in de Jodenbreestraat een herrie en lawaai waarvan men zich nu geen voorstelling kan maken. Iedere koopman riep letterlijk om de aandacht van de klant.
In de jaren tussen 1920 en 1940 waren stemmen ook een probleem, maar de auto was in opkomst. De automobilist moest toeteren bij iedere hoek van de straat, voor de veiligheid en de strijd om het gebruik van de straat. Bewoners in stille woonwijken kregen met geluid te maken (ook van de te harde radio’s). Stadsgeluid en lawaai werd een onderwerp voor onderzoek en oplossingen.
Twintig deelnemers
Bij het project waren zo’n twintig deelnemers betrokken. Jet Schroot, bewoonster, vertelde hoe zij dat proces heeft ervaren. Zij kon zich de troosteloosheid van de plek nog herinneren toen het tunnelgebied onder het mr. Visserplein door de junks uit de buurt “gebruikt” werd. De soundscape (naar analogie met landschap) van het plein werd in kaart gebracht door dat de bewoners zelf het geluid van het plein onderzochten. Met hulp van kunstenaars van Soundtrackcity en onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam werd dat een creatieve en relevante manier vastgelegd. Na de eerste inventarisatie werden alle deelnemers aan het denken gezet en kwamen er verandervoorstellen.
Ontwerpen vanuit het geluid
Volgens Erik Blits, architect, was de negatieve vibratie van het ooit gevestigde Leprozenhuis op het mr. Visserplein nog steeds voelbaar. Samen met de bewoners ontwierp hij een plein boven het plein. De deelnemers zagen het verkeer als een gegeven en deden daar juist niks mee. Boven komt dan een bos en er onder zitjes en een waterval voor het tegengeluid. Want door ander geluid bij te mengen, kan je het bestaande geluid zachter/anders laten klinken. Die voorstellen bekoorden een aanwezige bewoner niet. De verkeersdruk op het plein en de omliggende straten is zo hoog, dat er niet alleen een overschrijding is van de Europese norm van stikstofdioxide(NO2), maar ook in maximale dB-en (>70 dB over een etmaal!). De voorgestelde zitjes op het gedakte plein met slechte lucht, leek hem echt geen goed plan.
Geluidsfragment
Cila Erends, geluidskunstenaar en bewoonster in de buurt, liet met een opgenomen geluidsfragment gedurende een minuut ervaren wat het was op het mr. Visserplein te zijn. Eerder verklaarde zij al dat de Valkenburgerstraat de hel was. Dat komt door het verkeer (wachten en optrekken) en de bromtonen van de verbrandingsmotoren. Dat lokte meteen de vraag uit of er een blik naar de toekomst gegeven kon worden. De geluiden van de verbrandingsmotoren zouden bij geheel elektrisch vervoer dan wel verdwenen zijn, maar de andere geluiden van banden etc. blijven dan nog steeds aanwezig.
Gezondheid
Irene van Kamp van RVIM vroeg aandacht voor herstel van de geluidsbelasting door variatie. Niet 24 uur in dezelfde herrie zitten, maar er aan ontsnappen door naar elders te gaan. Naar groene en blauwe plekken in de stad, of daarbuiten. Onvoldoende aandacht was er voor de akoestische kwaliteit van dat soort plekken. Soundscapes moeten ook gezien worden in omgevingskwaliteit en gezondheid. Een aanwezige medewerker van de GGD wees ook op de wens van een “stille zijde “ in een woning. Dat helpt bij herstel zeker. Geconcludeerd werd dat het geluid van groen plekken meteen leidt tot herstel (door daar te zijn) en indirect (door te weten dat die optie er is).
Maar natuurlijk moet er echt iets gebeuren aan de reductie van de “milieublootstellingen” (de herrie). Het RIVM stelde in 2017 onomwonden dat mensen er niet alleen ziek van kunnen worden, maar er in het ergste geval ook aan kunnen overlijden. Lees ook: Gezondheidsschade aanhoudend lawaai en geluidsoverlast.
Urbanist
Hoe maak je een plek die goed klinkt? Trond Maag, Urbanist, is voorstander dat je bij het ontwerpen van de omgeving je geluid(sreductie) als uitgangspunt neemt. Verschillende ontwerpen liet hij zien, waarbij de herrie juist gedempt werd en niet versterkt.
#geluidalsstadsmaker wandeling. @soundtrackcity belicht rol en vorm van geluid in de stad Amsterdam door ondekkingswandeling. pic.twitter.com/qeEZDP4jtY
— Jurre Ongering (@Jurreongering) October 18, 2017
Present op de seminar ‘Geluid als stadmaker’ door @soundtrackcity en de @UvA_Amsterdam #soundwalk #soundscapes pic.twitter.com/kiwvTHHTCT
— SoundAppraisal (@SoundAppraisal_) October 18, 2017
Of course we start our seminar with a soundwalk 😊 pic.twitter.com/IXQtNlQzrw
— Soundtrackcity (@soundtrackcity) October 17, 2017