Recht op Nachtrust

Vooraf

Lawaai is meer dan “een beetje vervelend” Hieronder treft u een verzameling feiten, die relevant zijn voor de effecten van verstoorde nachtrust en andere geluidsoverlast - ook wel ‘geluidsvervuiling’ genoemd - zoals steeds vaker ervaren door veel Amsterdammers. De belangrijkste bronnen die voor deze notitie met veel dankbaarheid zijn gebruikt, staan aan het einde vermeld.

Maar eerst nog een algemene opmerking over blootstelling aan lawaai wat betreft duur en intensiteit. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen chronisch of continu lawaai en acuut of kortdurend lawaai. Het uitgaanslawaai dat in Amsterdam wordt ervaren, houdt het midden hiertussen. Het is niet zo chronisch als verkeerslawaai, maar ook niet kortdurend als een evenement. Het zijn repeterende pieken op onvoorspelbare momenten, vaak meerdere op een dag of in een nacht. Je zou dit chronisch met onderbrekingen kunnen noemen.

Geluid of lawaai heeft verschillende effecten op mensen: op hun stemming en gedrag en op vele manieren op de gezondheid. Er is veel wetenschappelijk werk over dit onderwerp bekend.

Geluid en gezondheid gedrag

Iedereen ervaart geluiden op zijn eigen manier. Van geluiden kun je blij of rustig worden. Denk aan bepaalde muziek, gebrabbel van je baby of een kabbelend beekje. Maar aan

geluiden kun je je ook ergeren. Neem de bladblazer (die van de buren natuurlijk) of het gedreun van een festival laat op de avond. Als je al moe of gestrest bent, zal ergernis sneller oplopen. Ook het geluidsniveau speelt een belangrijke rol; hoe harder een geluid, hoe lastiger het is dit te negeren en je ervoor af te sluiten.

Er is ook geluidshinder waarvoor het woord ergernis tekortschiet: geluiden die zo hard of doordringend zijn, dat je direct van slag raakt. Een drilboor dichtbij is domweg een zeer onaangenaam geluid. Hoe hoog de ergernis oploopt, kan ook beïnvloed worden door de duur van de overlast. Kort en eenmalig een vervelend geluid is gewoon vervelend. Herhaald of langdurig wordt het een serieuzere zaak.

Vervelende en ernstig storende geluiden kunnen tot stress leiden, wat zich kan uiten in

kribbigheid, ongeduld of ook agressie en met directe gevolgen voor de gezondheid.

Directe gezondheidsschade

Geluid kan gehoorschade veroorzaken, zoals (tijdelijk) verminderd gehoor en oorsuizen of een piep in de oren (tinnitus).

Blootstelling aan acuut geluid is uitgebreid onderzocht en kan tot een scala aan acute klachten leiden, van een hogere bloeddruk tot een snellere hartslag. Die reacties zijn het gevolg van het vrijkomen van stresshormonen in de bloedbaan. Deze verschijnselen doen zich niet alleen voor bij hoge geluidsniveaus, maar ook bij geluid van relatief geringe sterkte wanneer concentratie vragende activiteiten, rust of slaap worden verstoord.

Blootstelling aan hinderlijk geluid activeert twee neurohormonale stress-systemen. Ten eerste worden vanuit de bijnierschors de zogeheten vluchthormonen zoals adrenaline en

noradrenaline in de bloedbaan gebracht. Ze zorgen voor een verhoogde hartslag en een verhoogde bloeddruk. Daarnaast komen ook corticosteroïde-hormonen in de bloedbaan. Die hebben een dempende werking op lichaamsschade veroorzakende prikkels. Beide hormonale stressreacties hebben géén hersenschors-activiteit nodig om op gang te komen. Iemand hoeft zich dus niet bewust te zijn van het veroorzakende geluid; zelfs geluid waar je doorheen slaapt, kan zo de gezondheid negatief beïnvloeden.

Het effect beperkt zich niet tot bloeddruk en hartslag, maar heeft ook invloed op de vethuishouding, suikerstofwisseling, elektrolytenbalans en bloedstolling. Hoe hoger het

geluidsniveau, hoe hoger het risico op hart- en vaatziekte.

Kinderen

Concentratiestoornissen en leer(prestatie)stoornissen kunnen direct optreden op het moment dat het geluid zich voordoet en/of later als gevolg van vermoeidheid door een verstoorde slaap. Kinderen die hier veel mee geconfronteerd worden, kunnen serieuze leer- en ontwikkelachterstanden oplopen. Kinderen van 7 tot 19 jaar zijn sowieso extra gevoelig voor blootstelling aan hinderlijk geluid.

(G)een gezonde slaap

Gezondheidsschade treedt ook op als geluid tot slaapproblemen leidt. Dat zit zo: een gezonde slaper valt binnen 30 minuten in slaap. Een gezonde slaap duurt 7 tot 9 uur en bestaat uit een afwisseling van diepe slaap en de zogenoemde Remslaap in cycli van een à anderhalf uur. Beide soorten slaap zijn van belang.

Er zijn grofweg drie soorten slaapproblemen die ook in combinatie voor kunnen komen:

1. Slecht inslapen

2. Slecht doorslapen en

3. Te kort slapen.

Als de slaap veelvuldig wordt onderbroken spreekt men van slaapfragmentatie. Als iemand niet of nauwelijks aan slapen toekomt, spreekt men van slaaponthouding of slaapdeprivatie. Geluiden kunnen de slaap in alle genoemde facetten verstoren.

Gevolgen van festivals voor het dag- en nachtritme

Een vast dag- en nachtritme is belangrijk voor de gezondheid. Dus als een driedaags festival elke dag om 02:00 uur eindigt, dan heeft iemand die normaal om 23:00 naar bed gaat, na de eerste 24 uur zijn bioritme verschoven naar een bedtijd van 24:00 uur. Op dag 2 naar 01:00 uur en op dag 3 naar 02:00 uur. Vervolgens heeft hij nog drie dagen nodig om het bioritme weer terug te schuiven naar de normale bedtijd van 23:00 uur. De gehele periode van verschuiving (zes dagen) gaat gepaard met de eerder genoemde vermoeidheids-, lichamelijke en psychische klachten.

Gezondheidseffecten van verstoorde slaap

Het lichaam herkent, evalueert en reageert op omgevingsgeluid óók tijdens de slaap. “Op het moment dat je slaap tekortkomt, raak je zowel somatisch als psychisch in toenemende mate ontregeld en kun je op den duur niet meer functioneren. Slaap heeft een ongelooflijke impact op de kwaliteit van leven.” (Longarts De Groot in het bij de bronnen genoemde

artikel in de Volkskrant).

Er zijn verbanden aangetoond tussen slecht slapen en Parkinson, slecht slapen en depressie, slecht slapen en obesitas, slecht slapen en hartklachten, slecht slapen en kanker en slecht slapen en verstoringen van het immuunsysteem. En het 'glymfatische systeem' in de hersenen, dat het eiwit verwijdert waarvan Alzheimerpatiënten te veel hebben, is 60 procent productiever tijdens de slaap. Dus is het goed voorstelbaar dat slecht slapen de kans op de

ziekte van Alzheimer vergroot. Kortetermijneffecten van slaapverstoring door geluid zijn: hoofdpijn, vermoeidheid, concentratiestoornissen, opgejaagd gevoel, duizeligheid en misselijkheid, stemmingsveranderingen, slaperigheid overdag.

Gebruikte bronnen: