Expertmeeting burgerparticipatie

Op verzoek van raadslid Vroege (D66) waren 16 februari 2021 een aantal experts inzake burgerparticipatie uitgenodigd voor een digitale bijeenkomst. Dat pakte zeer prikkelend uit; de politiek werd een spiegel voorgehouden. Burgerparticipatie; de belemmeringen en wat wel werkt.

Aanleiding voor de bijeenkomst waren recente publicaties van twee experts. De bijeenkomst wisselt kennis en ervaring uit met burgerparticipatie, maar levert ook input bij de discussie over het bestuurlijk stelsel.

Scherp
Gestart werd met de heer R. Cuperus, betrokken bij het project Democratie in Actie. Hij wil scherpe vragen stellen ten aanzien van het fenomeen burgerparticipatie. Burgers eisen meer zelfredzaamheid en zelfbestuur op. Hij vraagt zich dan ook af of eens in de vier jaar stemmen genoeg is, of de representatieve (gekozen) democratie niet goed werkt en of de politiek zich niet opnieuw moet uitvinden. Experimenten met burgerparticipatie (veel Top Down, dus niet getrokken door burgers!) leveren volgens hem nog niet het hele antwoord. Is de gemeenteraad niet een burgertop?

Cuperus: “Raadsleden zitten lang en zijn vervlochten met het bestuur. Zij nemen zich niet meer waar als gewone burgers en doen alsof ze wethouders zijn. Ze zijn echter volksvertegenwoordigers, de gekozen burgers, die zich moeten bemoeien met de bestuurders van de stad. Misschien moeten ze om de 4 jaar afgewisseld worden door andere burgers”.

Burgerparticipatie is heel succesvol en voor zover Cuperus dat kan overzien ook in Amsterdam. Op buurtniveau, of in een stadsdeel, maar niet op stadsniveau (grote vraagstukken als woningnood, klimaat,…). Dat doet de politiek, die burgers beschouwt als buurtbewoners en niet als burgers van een stad als geheel. Burgerparticipatie mag kennelijk, zolang het niet aan de macht van de politici raakt. Er ontstaat ook een participatie elite. De Usual Suspects, hoogopgeleid, met een netwerk verweven in de politiek, doen de burgerparticipatie.

Cuperus: “Het Pakhuis de Zwijger Dillema: als je niet oppast wordt daar met nog meer afstand van de burger gepraat over burgerparticipatie, dan in de politiek”.

Cuperus hekelt mensen die het woord co-creatie zonder glimlachen in de mond nemen. Heel creatieve stadsmakers, maar hij komt lappen tekst “Zwijgertaal” tegen in gemeentenota’s. Daarmee vervreem je je van de gemiddelde Amsterdammer, nog meer dan je als politieke partij doet. Er moet een enorme filter op om de Pakhuis de Zwijgertaal en -houding te vertalen naar de stad. Hij deelt daarop de ervaringen van Burgerparticipatie aan de hand van het boek: De lokale democratie op zoek naar zichzelf.

Cuperus denkt bij burgerparticipatie niet zo zeer aan meedenken, of meedoen, maar aan echt meebeslissen. Maar hij blijft zitten met de vraag welke burgers respecteer je (niet) als politiek. Om beslissingen te nemen is representatie nodig en legitimiteit om beslissingen te nemen.

Waar blijft de input
Michiel Stapper van de UvA, had het over zijn proefschrift: “Do contracts have politics”. Het algemene beeld uit zijn onderzoek is, dat participatie steeds creatievere vormen krijgt, maar niet duidelijk is wat met input van bewoners gebeurt na die participatie. Hij ziet 3 belemmeringen voor burgers:

• Overeenkomst: contracten tussen overheid en marktpartijen worden gesloten voor participatie is gestart. Ergo de belangrijkste beslissing is al genomen.
• Taal: gebruik van professionele taal door adviseurs en ambtenaren. Bewoners missen de aansluiting en de adviseurs en ambtenaren de nuance in uitdrukking van bewoners. Ergo wat bewoners willen wordt niet vertaald in beleid.
• Tijd: groepen burgers hebben eenvoudig niet de tijd om na te denken over hun buurt.

Hij deelde daarop lessen over participatie in Hamburg en New York, waarin bovenstaande problemen werden opgelost door:

1. afspraken over de participatie schriftelijk vastleggen
2. die participatieovereenkomsten publiekelijk te maken
3. het participatieproces laten organiseren door buurtbewoners
4. bewoners betalen, of regel budget (structureel) voor het participatieproces
5. bij aanbesteding zorgen dat er burgers in de jury zitten
6. een lijn: politici zijn voor het stadsbelang en buurtorganisaties voor lokaal belang
7. een onafhankelijk mediator regelen bij onderhandelingen (om doelen van partijen duidelijk te krijgen)

Tot slot: maak duidelijke keuzes over wanneer burgers (slechts) adviseren en wanneer ze echt zeggenschap hebben.

Movisie
Lou Reptuur en Frans van Schaaik van Movisie namen de geïnteresseerden mee in het project met Hart voor de K-byuurt. het verschil tussen de Top Down participatie georganiseerd door de gemeente en de bottom-up door bewoners. Lees ons bericht: Versterken inclusieve burgermacht | Movisie.

Tot slot
Na de presentaties van de experts volgde een ronde tafel gesprek. Dan blijkt dat het afstaan van macht door politici toch moeilijker is dan gedacht.

Bekijk hier de hele expertmeeting terug.